نخبه ای؟ خب برو! - وبلاگ فروش ساعت

به گزارش وبلاگ فروش ساعت، امیر هاشمی مقدم؛ حتما خبر کسب مقام نخست المپیاد ریاضی در ایران توسط محمدمسیح حمیدی، دانشجوی افغانستانی دانشگاه صنعتی شریف را خوانده اید. در ظاهر به چند دلیل راضی کننده است: اینکه یک جوان افغانستانی در بهترین دانشگاه ایران درس می خواند؛ در مسابقات علمی درون دانشگاهی ایران حاضر می گردد؛ در همین مسابقات توانمندی اش را نشان داده و ظاهرا بدون تبعیض به جایگاه نخست دست یافته؛ و البته نگاه کلیشه ای برخی ایرانیان به افغانستانی ها را ذره ای تغییر داده است. اما در پشت این ظاهر زیبا، نکات و نقاط سیاه بسیاری نهفته است.

مانند محمدمسیح، افغانستانی های زیادی در ایران داشته و داریم. کسانی که با وجود نشان دادن شایستگی ها و توانمندی های شان، همچنان مورد تبعیض بسیار هستند. محمدمسیح در گفتگو با روزنامه همشهری گفته که نگران آینده اش است، چرا که با آنکه در ایران به جهان آمده و بزرگ شده، همچنان یک مهاجر به شمار می آید و هر سال باید کارت اقامتش را تمدید کند و پس از دانش آموختگی نیز، نمی تواند در ایران عضو هیئت علمی یا حتی معلم شود. بنابراین گزینه هایی همچون دانشگاه های امریکا و آلمان را دارد بررسی می کند.

در همین روزها، شوراهای شهر در فنلاند در حال ثبت نام کاندیداها برای شورای شهر دوره بعدی هستند. بسیاری از کاندیداها، جوانان مهاجر افغانستانی به این کشور هستند که البته اکنون شهفرایند آن کشور شده و برای به واقعیت پیوند زدن رویاهای شان، در فعالیت های سیاسی آن کشور، همچون عضویت در شوراهای شهر، ثبت نام می کنند. احزاب قدیمی و ریشه دار فنلاند نیز از برخی از این کاندیداهای افغانستانی الاصل حمایت کرده اند. تقریبا بیشتر این کاندیدادهای افغانستانی الاصل، متولد و بزرگ شده ایران هستند که پس از سال ها زندگی در ایران و نا امیدی از دست یافتن به یک زندگی عادی در حد دیگر شهفرایندان ایرانی، آرزوهای شان را در جایی دیگر جستجو می کنند.

مریم منصف که اکنون جزو چهره های سیاسی شناخته شده در کاناداست*، زاده ایران بود که چون خانواده اش چشم اندازی برای آینده خود نمی دیدند، به کانادا مهاجرت کردند. شخصا دوستی افغانستانی در ترکیه پیدا کرده بودم که متولد کاشان و دانش آموخته دانشگاه کاشان بود. اما بر پایه قانون عجیب تغییر نوع اقامت دانشجویان**، پس از دانش آموختگی مجبور به ترک خاک ایران شده و بنابراین به ترکیه آمده بود. اما در ترکیه با توجه به مدرک و توانمندی اش، بلافاصله استخدام شد و زندگی مرفه و خوبی را آغاز کرد. دوست ایرانی خودم هم که در رشته خودش نخبه بود، به محضی که دانش آموخته شد، توسط دولت ترکیه به عنوان عضو هیئت علمی یکی از دانشگاه های مطرح آن کشور استخدام شد. مثال ها در این زمینه بسیار است، اما از این همه تجربه، درسی نمی گیریم.

البته سخت گیری در اعطای شهفرایندی به مهاجران، سیاستی است که جمهوری اسلامی از زمان محمدرضا شاه به ارث برده و حتی در دوره شاه، این سیاست در قبال مهاجران افغانستانی سخت تر بود. اما باید توجه داشت که 1- در آن دوره مسئله مهاجران به گستردگی امروز نبود؛ نه در ایران و نه در جهان و 2- ایران تازه با بحث مهاجرت گسترده به داخل روبرو شده بود و تجربه ای نداشت؛ اما اکنون که پنجاه سال از حضور مهاجران افغانستانی در ایران می گذرد، در بر همان پاشنه می چرخد و کسی مایل به به روز رسانی قوانین در این زمینه نیست.

اسف بار اینکه هنگامی که درباره فرصت های شغلی و آموزشی خوب برای افغانستانی ها در کشورهای دیگر سخن می گوییم، عده ای می گویند خب اگر این همه موقعیت دارند، چرا نمی فرایند؟. این جمله را نه تنها برخی مسئولین، بلکه بسیاری از شهفرایندان ایرانی نیز می گویند. اینها کسانی هستند که به جای در نظر دریافت منافع و مصالح ملی، تنها از روی تعصب خام و کور سخن می گویند. در همه جای جهان کشورها هزینه های هنگفت می کنند برای جذب نخبگان کشورهای دیگر (و شوربختانه اصلی ترین کارکرد المپیادهای علمی در ایران، معرفی این نخبگان به دانشگاه ها و کشورهای دیگر است برای جذب شان). اما در ایران دولت سال ها هزینه آموزش عموما رایگان بچه ها مهاجر را می دهد (دست کم در چند سال اخیر در مدارس)؛ اما همین که دانش آموخته شدند، از آنها می خواهد کشور را ترک کنند. سیاست عجیبی است و با هیچ منطقی نمی توان آنرا درک و هضم کرد.

البته در چند سال گذشته، برخی موانع قانونی در برابر مهاجران افغانستانی در ایران برداشته شده است (همچون آموزش رایگان در همه مقاطع مدرسه، حتی برای بچه های که به طور غیرمجاز وارد کشور شده اند؛ و یا اعطای شهفرایندی به بچه های که مادرشان ایرانی و پدرشان افغانستانی است). امیدواریم هرچه زودتر موانع غیرمنطقی، غیراخلاقی و در تضاد با منافع ملی در جهت جذب نخبگان مهاجر نیز برداشته شود تا بتوانیم از توانمندی ها و ظرفیت این افراد استفاده کنیم.

* او با آنکه جوان و 37 ساله است، تا به امروز در چندین وزارتخانه مختلف در این کشور وزیر شده و همچنین رئیس شورای خصوصی ملکه برای کانادا بوده است.

** بر پایه این قانون عجیب، چنانچه فرزندان مهاجر بخواهند در دانشگاه های ایران تحصیل کنند، باید اقامت شان به عنوان مهاجر را لغو کرده و اقامت دانشجویی بگیرند. پس از پایان دانشگاه دیگر نمی توانند اقامت در ایران داشته باشند و باید خاک کشور را ترک کنند. این قانون عجیب به ویژه برای دختران افغانستانی در ایران بسیار دردسر ساز است؛ چرا که پس از پایان دانشگاه باید از خانواده دور شده و به تنهایی به افغانستان برگردند.